Projem | Biyoloji 10 S N F Se

SÜKSESYON NEDİR

Süksesyon, belli bir zaman diliminde ekolojik topluluğun tür yapısındaki değişim sürecidir. Süksesyon, on yıl (örneğin orman yangını sonrası) veya bir türün tükenmesine bağlı olarak milyonlarca yıl sürebilir. Süksesyon başlangıç noktasına bağlı olarak “Primer süksesyon” veya “Sekonder süksesyon” olarak adlandırılır.

Süksesyon olayı çok yavaş ilerlemekte ve birçok faktör tarafından olumsuz yönde etkilenmektedir. Çevremizde gördüğümüz bitki örtüsü ve doğal ormanların oluşumu binyıllarla ifade edilen basamakların sonucudur. Bu durumda insanların olumsuz etkisi çok uzun bir zamanın geri alınmasını anımsatan sonuçları doğurur. Orman yangınları bunun en üzücü örneklerinin başında yer alır. Akdeniz ikliminin hakim olduğu bölgelerde keçilerin ağaçların boylanmasını engelleyip doğal süksesyonu engellemesi de bir başka olumsuz örnektir.

1-PRİMER (BİRİNCİL) SÜKSESYON

Ekolojik topluluk tarafından daha önce işgal edilmemiş bölgenin kolonizasyona bağlı olarak art arda gelen dinamiklere primer süksesyon adı verilir. Örnek olarak yeni açığa çıkmış kaya veya kum yüzeyler, lav akıntıları ve yeni açığa çıkmış buzul fayanslar verilebilir. aşağıda gelişim örnekleri vardır;

Karasal (kurak) bitki gelişimi (primer süksesyon)

Kabuksu liken safhası
Yapraksı liken safhası
Yosun safhası
Otsu safha
Klimaks vejetasyon safhası (klimaks mera safhası)

Su içi (sulu) bitki gelişimi ;

Su içi safhası
Yüzme safhası
Bataklık safhası
Çayır safhası
Klimaks safha (klimaks ağaç safhası)

2-SEKONDER SÜKSESYON

Bölgedeki topluluğun yok olmasıyla art arda gelen dinamiklere sekonder süksesyon adı verilir. Aşağıda biraşağıda gelişim örneği vardır;

Durağan bir yaprak döken orman topluluğu mevcut
Yangın ormana zarar verir
Yangın toprak dışındaki bitkileri yok eder
Otlar ve diğer otsu bitkiler ağaçlardan önce büyür
Küçük bitkiler ve ağaçlar bölgeyi kolonileştirmeye başlar
Hızlı büyüyen yaprak dökmeyen ağaçlar dolulukta, gölgeye duyarlı ağaçlar ise arazide gelişir.
Kısa ömürlü ve gölgeye toleranssız yaprak dökmeyen ağaçlar, yaprak döken daha uzun ağaçların boylarının uzamasıyla ölür. Ekosistem başladığı yere geri döner.

SÜKSESYON NASIL GERÇEKLEŞİR

Bir alanda primer ve sekonder süksesyon sürecinin yaşanabilmesi için sırayla gerçekleşmesi gereken durumlar şunlardır;

Bitkiden arınma

*Ekolojik süksesyon sürecinin işleyebilmesi için ilk şart, alanın daha önce canlılar tarafından işgal edilmemiş olması veya o alanın çeşitli müdahalelerle mevcut bitkilerden arındırılmış olması gerekir.

Göç ve yerleşme

*İkinçi şart, (çıplak) alanın yeniden ilk göç eden bitkilerle (öncü bitki) başlayarak çeşitli bitkilerce işgal edilmesidir. Göçlerle gelen bitkilerin bir kısmı alana yerleşir, bir kısmı da rekabette başarılı olamadığı için yok olur.

Ortamın değişmesi

*Yerleşen bitkiler ve hayvanların etkisiyle toprağın ve kimyasal özellikleri değişir.

Rekabet

*Toprak yapısındaki değişiklikler sonucunda mevcut bitkiler arasında her bakımdan rekabet başlar. Rekabeti kazanan bitkiler o alana hakim olur.

Klimaks

*Komünitede hakim olan türler arasında denge söz konusudur. Komünite klimaks evresinde bölgesel iklim ve diğer çevre faktörleriyle az çok dengededir. Dolayısıyla klimaks komüniteler kendi kendine yeterli durumdadır ve dışarıdan önemli bir müdahale gelmediği sürece komünite bu kararlı durumunu sürdürmeye devam eder.

bu olayların sonunda doğal vejetasyon meydana gelir

Suksesyon ister primer isterse sekonder olsun, üzerinde hiçbir bitki ve bitki üreme organları bulunmayan tamamen çıplak bir alanda (ortam) doğal vejetasyonun meydana gelebilmesi için vejetasyon oluşumunda geçecek evreler aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

PRİMİER SÜKSESYON OLUŞUMU;

Primer süksesyon öncü türlerin oluştuğu süksesyon grubudur. Primer süksesyon üzerinde herhangi bir canlının bulunmadığı ortamlara da öncü türlerin gelmesiyle başlamaktadır. Bu süksesyon türü grubunda süreç çok yavaş sürmektedir. Bu süreç binlerce yıl alabilir.
Çıplak kayalar, buzul devrinden arta kalan toprak parçaları, taş ocaklarından arta kalan toprak parçaları, kum birikintilerinin bulunduğu ortamlar, suyun kuruduğu veya çekilmiş olduğu bölgeler, yeni oluşan adalar, yanardağların patlaması sonucu oluşan yeni ortamlar Primer süksesyonun başlaması için uygun olan ortamlardır.

Primer süksesyon 4 evrede + liken evresindenoluşmaktadır;

-Liken evresi(çıplak alan)

*Liken evresi, herhangi bir canlı türünün bulunmadığı evredir. Bu evrede likenler oluşur ve bu ortamda toprak oluşumunu başlatırlar.
Çıplak bir kaya yüzeyinde birçok bitki ve hayvanın gelişip yaşaması imkansızdır. Buraya önce çok özel ekolojik koşullara uyum gösterebilen likenler yerleşir ve metabolik faaliyetleri sırasında ürettikleri liken asitlerinin yardımı ile kayanın milimetreler boyutunda parçalanmasına yol açarlar. Likenler, çıkardıkları salgılarla ortamın topraklaşmasını sağlarlar.

-Yosun evresi(tek yıllık)

*Yosun evresinde, likenler baskınlığını kaybeder ve yerini yosunlara bırakarak süksesyonu gerçekleştirmiş olur. Yosunlar bu ortamı nemlendirir ve bu nemlendirme ile omurgasızlar ortama girmeye başlar. Omurgasızların ölü hücreleri ile toprak zaman içerisinde zenginleşmeye başlar.
Oluşan bu toprak tabakası üzerinde karayosunlarının yerleşip gelişmesi mümkün olur. Karayosunlarının arasında bazı küçük böceklerin de yuva yaptığı görülür.
Likenler rekabeti kaybeder. Yosunların ortamı nemlendirmesi ile omurgasızlar buraya yerleşir ve ölü organizmaların çürümesiyle toprak kalitesi artar.

-Ot evresi(çok yıllık)

*Ot evresinde, yosunların toprağı zenginleştirmesi ve nemlendirmesi ile otlar baskınlık kazanmaya başlar ve otlar rekabette yosunlara göre baskın gelir. Otların ortamada bulunması ile farklı canlı gruplarıda artmaya başlar.
Ölü artıklarla birlikte kalınlaşan toprak tabakası bazı otsu bitkilerin gelişmesine, onların arasında ve topraktaki bazı hayvanların gelişimine olanak sağlar. Ortama yerleşen otsu bitkiler yosunlara karşı rekabeti kazanır. Zamanla otlarla beslenen hayvan çeşitliliği bölgede artar.
-Funda-çalı Evresi

*Funda-çalı evresinde, Otların baskınlığını yetirmesiyle yerini funda, yaban mersini, böğürtlen ve ardıç gibi çalılar alır. Otsu bitkiler rekabeti kaybeder. Hayvanlar aracılığıyla büyük ağaçların tohumları taşınır ve çalı yapılı bitkler çoğalır.

-Ağaç evresi

*Bu evre çalılardan daha baskın olur ve ortamı ele geçirir. Ağaçların ortamı ele geçirmesi dengeli ve canlı çeşitliliğin bollaştığı bir kominiteyi oluşur. Bir diğer ifadeyle klimaks oluşur.
Bitkilerin sıralı değişimine bağlı olarak ortamda yerleşen hayvan türleri de değişip çeşitlenir.

SEKONDER SÜKSESYON OLUŞUMU;

Sekonder süksesyon grubunda önceden canlı türleri bulunmaktadır anacak bu canlı grupları insanların veya doğanın etkisiyle hasar görmüş olan ortamlardır. Bu ortamlarda toprak yapısını kaybetmemiştir. Bu nedenle burda bulunan canlı grubu zamanla orantılı olarak kendini onarır ve geliştirir.

Biz insaların neden olduğu orman yangınları, ağaç kesimleri gibi nedenlerden veya sel erezyon gibi doğal sebeblerden dolayı kominite zarar görür. Zarar görmüş olan bu ortam primer süksesyo grubunun oluşması için uygun koşulları sağlamış olur. Primer süksesyon grubunda yer alan canlı türlerinin yerine genellikle yenileri gelmez eski yapısını oluşturmaya çalışır.